Polonyalı bilim kurgu yazarı Stanislaw Lem’in 1971’de yazdığı Kongres Futurologiczny (Gelecekbilim Kongresi) kitabından sinemaya uyarlanan 2013 yapımı The Congress’ta yapay zekanın yükselişte olduğu distopik bir evrenden bahsedilir. Filmde, Hollywood yıldızlarının dijital kopyaları yaratılarak onların yerine kullanılır. Devreye sanatçıları yapay zeka haklarını devretmeye ikna etmeye çalışan şirketler girer, tüm yaratıcı süreçler giderek insan dokunuşundan uzaklaşır. Film müziklerini yapan Max Richter’ın kusursuz geçişleri, gerçek ve yapay dünya arasındaki çizgiyi vurgular. Bu distopyanın kurucusu ise bir şeyleri ele geçirmeye çalışan kötü karakterler değil insanın ta kendisidir.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">‘Müzik, insanlığın sihire en yakın olduğu şeydir’</h2>İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Aralık ayında Birleşik Krallık’ı yapay zeka alanında küresel lider konumuna getirmek için "YZ Fırsatları Eylem Planı"nı başlattı. Bu plan, 2030’a kadar süper bilgisayar gücünün 20 kat artırılmasını ve kamu hizmetlerinde yapay zekanın etkin kullanımını hedefliyor. Yeni yasa teklifi, Birleşik Krallık'taki yapay zeka şirketlerinin yasal olarak erişebildikleri tüm materyalleri kullanarak modellerini eğitmesine izin verecek. Sanatçılar da eserlerinin bu şekilde kullanılmasını engellemek için yasal yollar aramak zorunda kalacak. Eğer yasa kabul edilirse sanatçılar, yapay zeka eğitiminde eserlerinin kullanılmasına karşı mutlaka “vazgeçme başvurusu” yapmak zorunda kalacak. Bu da ister istemez ellerindeki hakların yavaş yavaş yok olacağı anlamına geliyor.The Congress&nbsp;filmindeki gibi bir ortamla karşı karşıya kalan Max Richter da Şubat ayında yasa tasarısına karşı çıkmak için iki seçkin komitede İngiltere milletvekilleriyle görüştü. Ünlü müzisyen İngiltere hükümetinin önerilerini “adil olmaktan uzak ve uygulanamaz” olarak nitelendirdi ve “insan yaratıcılar” için ölüm çanlarının çaldığı anlamına gelebileceğini belirtti. Richter, Instagram’daki bir diğer gönderisinde şunları söyledi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(192, 229, 160); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(192, 229, 160); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Bir aşk şarkısı bizi etkiler çünkü âşık olmanın ne anlama geldiğini bilen bir kişi tarafından yazılmıştır. Bize yakın birini kaybettiğimizde, cenaze müziği bizi etkiler çünkü bestecisi de kederin acısını hissetmiştir. Bu, müziklerini şekillendirmiştir. Çalan bir şarkıyla dans pisti neşeli insanlarla dolmasının nedeni onu yapan sanatçının neşenin nasıl bir şey olduğunu bilmesidir. Müzik, insanlığın sihire en yakın olduğu şeydir."</blockquote>Binlerce sanatçı, yapay zekayı eğitmek için müzik ve diğer yaratıcı eserlerin lisanssız kullanımına karşı çıkmayı amaçlayan bir dilekçeyi de paylaştı. İmzacılar arasında Thom Yorke, Kate Bush ve Robert Smith de yer alıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sessiz albümle protesto başladı</h2>25 Şubat’ta ise 1.ooo'in üzerinde İngiliz müzisyen, hükümetin telif hakkı yasasında önerdiği değişiklikleri protesto etmek amacıyla <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/intl-tr/album/1yUbRSEsj5ng38IpHpcLJt?si=5ecb39580e76427f" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Is This What We Want?</a> adlı albümünü yayımladı. Kate Bush, Damon Albarn, Tori Amos, Billy Ocean, Cat Stevens, The Clash, Hans Zimmer, Annie Lennox, Imogen Heap, Billy Ocean, Riz Ahmed gibi önemli müzisyenlerin yer aldığı çalışmanın tüm geliri ise emekli müzisyenleri destekleyen Help Musicians adlı yardım kuruluşuna bağışlanacak.İngiltere’de önerilen telif hakkı yasası değişikliklerini protesto etmek için dinleyici ile buluşan bu sessiz albüm, şirketlere karşı sanatçıların endişelerinin sesi aslında. Çalışma tam anlamıyla sessiz de değil.<img src="https://images.aposto.com/2025/2/1/1741012081517.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.48" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Şarkılar müzisyenlerin geçim kaynakları engellenince ortaya çıkacak etkiyi yansıtmak için boş stüdyoların ve performans alanlarının ambiyans seslerinden oluşuyor. Dinleyici, kayıt ortamlarında yakalanan arka plan seslerini duyabiliyor. Cızırtılar, dışardan gelen trafik sesi, bir kağıdın hışırtısı, kuşların ve bir kedinin sesi... 12 tek kelimelik şarkı listesini birleştirdiğinizde ise mesaj netleşiyor: “The British government must not legalise music theft to benefit AI companies.”&nbsp;(Britanya hükümeti, yapay zeka şirketlerinin müzik hırsızlığını yasallaştırmamalı.)<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yapay zeka şirketlerinin lobi çalışmalarının karşılığı</h2>Projenin organizatörü ilk yapay zeka müzik girişimlerinden biri olan Jukedeck’i kuran besteci Ed Newton-Rex. Besteci, yapay zeka şirketlerinin telif hakkıyla korunan materyallerin adil kullanımı konusundaki lisans anlaşmalarına katılmamasının ardından önde gelen müzik hakları savunucularından biri oldu. Müzikoloji bilgisini kullanarak “kötü aktörler” olarak gördüğü şirketleri ifşa etmeye başladı.<img src="https://images.aposto.com/2025/2/1/1741012150372.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.33" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Newton-Rex bu sayede çok yakında bir başka dijital tartışmaya parmak basarak yapay zeka firmalarının telif hakkı yasalarını zayıflatmak için agresif bir şekilde lobi faaliyetleri yürüttüğünü iddia etti. Tüm yapay zeka gelişmelerini biraraya getirerek bu şirketlerin politikacıları da yanılttıklarını, yaratıcı sektördeki dünyadaki çoğu kişinin bundan etkileneceğini iddia etti.Albümü destekleyenler yalnızca müzik dünyasından isimler değil. Medya ve sinema sektörlerinde de telif hakkı yasalarının gevşetilmesine karşı yükselen sesler var. Elton John, Paul McCartney&nbsp;ve müzik yapımcısı Simon Cowell da bu tartışmaya dahil olan isimler arasında. Kate Bush ise “Geleceğin müzik dünyasında seslerimiz duyulmayacak mı?” dedi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gazeteler ve sanatçılar protestoya dahil oldu</h2>İngiliz müzayede evi Christie’s de yalnızca yapay zeka sanatına adanmış ilk müzayedesini düzenleme planlarını açıkladığında, binlerce sanatçı açık bir mektup imzalayarak müzayedeyi iptal etmeleri çağrısında bulundu. Mektupta, “Müzayedeye çıkarmayı planladığınız eserlerin çoğu, telif hakkı sahiplerinden izin almadan eğitilmiş yapay zeka modelleri kullanılarak oluşturuldu” ifadeleri yer aldı.İngiltere’de The Guardian gibi birçok gazete “Make It Fair” sloganına ilk sayfasında yer verdi. Gazeteler, İngiltere hükümetini “büyük teknoloji platformlarını kayırmak” için yasaları değiştirmeye çalışmakla suçladı. The Times gazetesinde yayımlanan Stephen Fry, Andrew Lloyd Webber ve Ed Sheeran’ın da bulunduğu 34 yaratıcı tarafından imzalanan ve önerileri eleştiren bir mektup yayımlandı. Mektupta, önerilerin “İngiltere’nin yaratıcı sektörlerinden elde edilen hak ve gelirin toptan olarak büyük teknoloji şirketlerine verilmesi anlamına geldiği” uyarısı yapıldı.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’den MSG yapay zeka şirketlerine dava açmaya hazırlanıyor</h2>2023 yılında Hollywood oyuncuları 43 yıl sonra ilk kez greve giderek Amerikan film ve televizyon sektörünü durma noktasına getirmişti. Bu grevde özellikle yapay zekaya dair endişeler ön plandaydı. SAG-AFTRA sendikası, “yapay zekanın yaratıcı meslekler için varoluşsal bir tehdit oluşturduğu” uyarısında bulunmuştu. Birçok yıldız, rol alacakları yapım öncesi menajerleri ile sözleşmelerine yapay zeka maddelerini mutlaka ekletmeye başladı.Türkiye’de sanatçıların eserleri için kullanım izni ile lisans veren, mâli haklarını da toplayan meslek birliği MSG’nin başkanı Ferhat Göçer, yakın zamanda yapay zeka konusunda büyük bir dava hazırlığında olduklarını açıkladı. Göçer, Almanya’daki sanatçıların telif haklarını koruyan GEMA ile 5 yıllık iş birliği anlaşması imzaladıklarını duyurdu ve ekledi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(192, 229, 160); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(192, 229, 160); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"GEMA ile birlikte ChatGPT ve Suno’ya dava açıyoruz. Bu dünyada bir ilk olacak. Yapay zekayı hizaya getirme projesi diyebilirsiniz bu konuya. Çünkü yaptıkları bir telif hırsızlığı aslında."</blockquote>Peki, telif hakları konusunda her zaman büyük sıkıntılar yaşayan ülkemiz, üretim rezervlerini şirketlere İngiltere gibi ücretsiz bir şekilde feda eder mi? MSG, yapay zeka şirketlerine hangi ülkede dava açmayı planlıyor? Türkiye’deki sanat üretiminde yapay zekanın yeri hâlâ gri bir alanda. Kafamızda birçok soru işareti varken&nbsp;The Congress’e geri dönüyorum.Gerçeklikten kopup kendi iç dünyamıza hapsolduğumuz bu dönemde sanat tek gerçek olarak yanımızda kalır mı yoksa kazanan büyük teknoloji şirketleri mi olur?

Duende

Kate Bush, Damon Albarn, Cat Stevens ve Tori Amos’un da aralarında bulunduğu 1.000'in üzerinde müzisyen, Birleşik Krallık'ta telif hakkı yasalarında yapay zeka ile ilgili önerilen değişiklikleri protesto etmek için sessiz bir albüm olan "Is This What We Want?"ı yayımladı. Peki teknoloji şirketleri lobi çalışmaları ile sanatı telifsiz, yani parasız bırakabilir mi?

Stanislaw Lem ile ilgili hikayeler